ترنگبین، ترانگبین یا (به عربی ترنجبین)، شیرابههای برگ و ساقههای گیاه خارشتر است که از نظر خواص ملین بوده و جوشانده آن برای سرفه و درد سینه مفید است. آن را به انگلیسی Manna of hedysarum و به عربی “ترنجبین” مینامند. عسل ترنجبین از تغذیه زنبور عسل از این ماده حاصل میشود.
این مادهی شیرین به صورت شبنم روی گیاه خاربز یا خارشتر (با نام علمی Alhagi maurorum) مینشیند. در یک بررسی که توسط مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان انجام شد، مشاهده شد که این شیرابههای قندی در نتیجه عمل حشرهای بهطور طبیعی و با ایجاد شکاف به خارج تراوش میشود.
به نظر میرسد نوعی حشره سخت بالپوش (احتمالا از جنس Larinus و یا Boophilus)، حشره مولد و منبع مان ترنجبین است. این مان در واقع ماده دفعی پورههای حشره (در سنین مختلف پورگی) و نیز حشره کامل است که طی تغذیه از شیره گیاه میزبان در طول ماههای مرداد لغایت مهر، به حداکثر میزان تراوش میرسد. قطرات ریز ترنجبین در گرمای زیاد اواسط تابستان بر روی اندام هوایی گیاه خارشتر مشاهده میشوند. ترکیبات شیمیایی مان ترنجبین شامل ملزیتوز، ساکارز، فروکتوز، صمغ و موسیلاژ است. (منبع این پاراگراف)
گیاه خارشتر درختچه یا بوته خاری است که در بیابانها و دشتهای کم ارتفاع ایران مانند خراسان، یزد، تبریز، زرند کرمان، اطراف قم و بوشهر بهطور خودرو فراوان دیده میشود. سابقاً از ترنجبین در کارخانجات ساده قندگیری بهطور سنتی قند میگرفتند، ولی بعدها چون فروش ترنجبین از نظر دارویی بازار بهتری پیدا کرد، آن را فقط به عنوان دارو میفروشند.
ترنجبین حاوی ترکیبات قندی مختلفی چون گلوکز و فروکتوز، ساکاروز و تری ساکارید است که به راحتی در آب حل میشود.
ترنجبین یکی از پرکاربردترین داروهای گیاهی برای درمان بیمارانی است که همیشه از بیماریهای انگلی رنج میبرند زیرا در ترنجبین مادهای به نام سانتونین وجود دارد که یکی از قویترین مواد برای از ببن بردن انگلها و کرمها میباشد .
از خواص ترنجبین در طب سنتی، درمان یبوست است. ترنجبین یکی از موادی است که دستگاه گوارش را نرم میکند و ملین است و باعث میشود تا مدفوع راحتتر حرکت کند و از ابتلا به یبوست جلوگیری کند. دوز مصرفی آن به عنوان ملین بین 10 تا 70 گرم است که سن بیمار تعیین کننده دوز مصرفی است.
ترنجبین میتواند قند موجود در ادرار را کاهش دهد و از این رو برای مبتلایان به بیماری مرض قند مفید است.
ترنجبین از بهترین گیاهان دارویی است که موجب بهبود سرفه و تسکین درد سینه میشود.
استفاده از ترنجبین برای درمان زردی نوزاد بسیار موثر است. این دارو برای نوزاد یک ملین و مسهل لطیف است و برای درمان و پاکسازی دستگاه گوارش از اخلاط و خونآبههای بازمانده از دوران جنینی، معده و روده نیز استفاده میشود. با این روش بسیاری از بیماریها از جمله بیماریهای ویروسی و عفونی در او کمتر شده و سیستم ایمنیاش از همان بدو تولد فعال میشود.
با مصرف ترنجبین اشتهای نوزاد برای شیر خوردن بیشتر میشود و شبها بهتر میخوابد و دلپیچه و نق زدن زیاد نوزاد برطرف میشود. البته توصیه میشود در صورتی که استفاده از این ماده برای درمان زردی نوزادان صورت میگیرد از استفاده خودسرانه خودداری به عمل آید و درمان با ترنجبین حتماً زیر نظر پزشک متخصص طب سنتی یا پزشک عمومی دوره دیده طب سنتی انجام گردد. زیرا مصرف خودسرانه آن ممکن است منجر به اسهال و از دست دادن آب بدن نوزاد و بروز کمآبی در شیرخواران گردد.
عسل گیاهان مختلف به دلیل داشتن عصاره آن گیاهان و شهد آنها، حاوی خواص آنها نیز میباشد. عسل ترنجبین نیز مستثنی از این موضوع نیست. از این رو بهتر است قبل از خرید عسل ترنجبین به خواص و فواید آن توجه شود.
منابع: ویکیپدیا، نمناک، علیبابا، عسلدونیوزی